Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs 2022

Skáldverkin Aprílsólarkuldi eftir Elísabetu Jökulsdóttur og Truflunin eftir Steinar Braga eru tilnefnd til Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs fyrir Íslands hönd árið 2022.

Hér eru brot úr umsögnum dómnefndar sem í þetta sinn er skipuð þeim Kristjáni Jó­hanni Jóns­syni, Silju Björk Huldu­dótt­ur og Soffíu Auði Birg­is­dótt­ur:

APRÍLSÓLARKULDI
Frá­sögn um ást og geðveiki og hugg­un. Í bók­inni beit­ir Elísa­bet aðferðum skáld­skap­ar­ins til að rann­saka hvað gerðist þegar hún seint á átt­unda ára­tug síðustu ald­ar, þá um tví­tugt, veikt­ist af geðhvörf­um og upp­lifði van­mátt og skömm sem hún hef­ur notað stór­an hluta æv­inn­ar til að rann­saka og miðla í list sinni. [...] Laus­beislaður stíll­inn og húm­or­inn sem á yf­ir­borðinu rík­ir geym­ir þunga undiröldu. Naív­ur og tær text­inn kall­ast í fag­ur­fræði sinni sterk­lega á við barnið sem Vé­dís fékk aldrei að vera, en reyn­ir í van­mætti sín­um að hlúa að. Elísa­bet fjall­ar á til­finn­inga­næm­an og ljóðræn­an hátt um vandmeðfarið efni og gæðir efnivið sinn töfr­um sem læt­ur eng­an ósnort­inn.

TRUFLUNIN
Þetta er framtíðarsaga og sögu­formið er notað til þess að brjóta þverstæður sam­tím­ans til mergjar. [...] Aðal­per­són­an hef­ur unnið sér harðsótt­an rétt til þess að fara gegn­um leynd­ar­dóms­full­an hjúp eða orma­göng og inn á hið truflaða svæði. Er­indi aðal­per­són­unn­ar inn í Trufl­un­ina er að leita skýr­inga á því sem á seyði er. Því fer þó fjarri að allt sé sem sýn­ist í þeirri sendi­för. [...] Hið eig­in­lega viðfangs­efni þess­ar­ar bók­ar er að í tölvu­vædd­um heimi hef­ur vit­und
okk­ar verið teygð yfir all­an um­heim­inn, tengd al­net­inu og þannig séð erum við öll að breyt­ast í ör­lítið mis­mun­andi út­gáf­ur af eins kon­ar sam­vit­und. Sér­kenni okk­ar sóp­ast burtu með straumi tækn­inn­ar. Hver treyst­ir sér til að staðhæfa að hann sé ein­stak­ur eða frá­brugðinn öðrum? Samt hef­ur ein­stak­lings­hyggja ef til vill aldrei risið jafn hátt og hún ger­ir nú. Þverstæður nú­tím­ans láta ekki að sér hæða. [...]

Af Bókmenntavefnum um skáldskap Elísabetar  Jökulsdóttur:

Skáldskapurinn verður þessi leið að sjálfsverunni, en skáldskapur Elísabetar er bæði sjálfleitandi og sjálfskapandi. „Ég er að skrifa um myndina af mér til að öðlast sjálfstæði“ segir Elísabet sjálf um eigin skrif. Með þessum orðum – að skrifa um myndina af sjálfum sér, má segja að hún tengi sig við langa hefð sem rekja má allt aftur til upphaf rómantíkur á 18. öld, en þá fer að örla á slíkri sjálfsköpun skálda. Að leita upphafs síns í orðum, í öðrum heimi, draumnum sem er kannski á tíðum gerður úr sterkara efni en sjálfur efnisheimurinn og það sem við köllum raunveruleika. 

Sjá einnig brot úr Aprílsólarkulda á Bókmenntavefnum.

Af Bókmenntavefnum um verk Steinars Braga:

Eitt af því sem gerir Steinar Braga svo eftirtektarverðan er hvernig hann nær að skapa ólgu og óreiðu úr því sem virðist vera hin fullkomna kyrrð (og þetta er það sem minnir mig á Braga Ólafsson). Dæmi um þetta er „Biðstofan,“ en þar segir frá því að sögumaður hefur verið rúmliggjandi heilt sumar. Um haustið er hann orðinn afslappaður „að því marki að ég átti erfitt með að fletta; dagarnir einkenndust af syfjulegum óróa í ætt við andvöku.“ Þessi órói heldur áfram þar til hann verður hin fullkomna kyrrð, sögumaður gefur allt frá sér á þeim forsendum að hann sé að flytja úr landi, en heldur eftir völdum gripum, meðal annars fiskabúri með sokknu skipi. Svo bíður hann og eftir nokkrar vikur finnst honum eins og hann sé „staddur í skjákynningu á kvölddagskrá Ríkissjónvarpsins“ og þegar veturinn kemur er hann orðinn svo afslappaður að hann á „erfitt með að blikka augunum og kyngja.“ Svo lætur hann sig dreyma um „sokkna skipið í búrinu, hvort einhver hafi komist af eða lifði undir þiljum á hverfandi súrefni.“ Og þannig heldur ördeyðan áfram en að lokum kemur í ljós að bráðum verður hann að flýja. Það sem ætti að vera róandi og sefandi er óþægilegt og þrúgandi og þó flótti sé yfirvofandi getur lesandi ekki ímyndað sér að sögumanni takist að finna útgönguleið úr þessu ástandi.

Sjá einnig brot úr Trufluninni á Bókmenntavefnum.

Á næsta bókakaffi Borgarbókasafnsins þann 2. mars í Gerðubergi, mun Elísabet Jökulsdóttir vera gestur og fjalla um skáldsöguna Aprílsólarkulda ásamt fleiri höfundum, en umfjöllunarefni kvöldsins er arfur og áföll í skáldskap: Skáldskapurinn er sá magíski kraftur sem getur veitt innsýn og aukið skilning okkar á gömlum sárum, sársauka, áföllum okkar sjálfra og annarra og jafnvel varðað leiðina út úr þeim.

Sjá viðburð á Facebook.

Hér að neðan gefur að líta fjölda verka eftir þau Steinar Braga og Elísabetu; skáldsögur, ljóð og leikrit. Við óskum þessum frábæru höfundum innilega til hamingju með heiðurinn og bjóðum lesendum og lánþegum að koma á safnið og líta á gersemarnar.